برگزیده نهمین دوره جشنواره بینالمللی فارابی: زبان و ادبیات فارسی بخش مهمی از سنت فرهنگی بوسنی است
| تاریخ ارسال: 1397/10/26 |
به گزارش دبیرخانه دائمی جشنواره بینالمللی فارابی، دکتر منیر درکیچ، ایرانشناس بوسنیاییتبار، به واسطه اثر ارزشمند خود با عنوان "چند زبانی در مثنوی مولوی"، پژوهشگر برگزیده بخش خارجی این جشنواره در سال 1396شناخته شده و مورد تقدیر قرار گرفت. وی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ فلسفه شرق دانشگاه سارایوو است. دکتر درکیچ در گفتوگو با دبیرخانه جشنواره بینالمللی فارابی در بیان پیشینه علاقهمندی خود به زبان فارسی، وضعیت فعلی مطالعات ایرانی و اسلامی، چالشهای موجود و افقهای پیشروی اسلامشناسی و ایرانشناسی گفت: در دوره حکومت عثمانی، به ویژه در اوایل دهه 15 تا اواخر قرن نوزدهم، زبانهای عربی، ترکی و فارسی در بوسنی مورد استفاده قرار میگرفتند. ترکی استانبولی زبان اداری و آموزشی بود و عربی زبان دین و متون مذهبی به شمار میرفت. بسیاری از نویسندگان بوسنیایی شعر و کارهای نثر را در این سه زبان نوشتند. به این ترتیب، زبان و ادبیات فارسی به بخش مهمی از سنت فرهنگی بوسنی تبدیل شد. در سال 1950 نیز مؤسسه شرقی و گروه مطالعات شرقی در دانشگاه سارایوو به عنوان دو مؤسسه برای بررسی میراث کتبی بوسنیایی در زبان عربی، ترکی و فارسی تأسیس شد. وی افزود: با توجه به موارد فوق، حوزه مطالعات ایران در بوسنی به شیوهای نظیر تحقیق درباره میراث ملی در نظر گرفته می شود که به این معنی است که آن را بسیار بیشتر از زبان و فرهنگ یک سرزمین و مردم خارجی نشان می دهد. به این طریق بود که جوانان دو دهه قبل، بلافاصله پس از دوره احیای ملی در دهه 1990، بسیار علاقه مند به مطالعه زبانها و ادبیات عربی، ترکی و فارسی شدند. درکیچ اشاره میکند زندگی، شعر و آموزههای مولانا در دهههای گذشته موجب علاقهمندی زیادی شده است. ایشان یکی از بهترین شاعران اسلامی است و به طور کلی در بین نویسندگان در ایالات متحده، اتحادیه اروپا و همواره در سراسر جهان اسلام بسیار محبوب بوده است. گرچه آثاری که منتشر میشود نیز با دشواری همراه است اما باید تلاش کرد و بهترین کار را انجام داد تا با آخرین تحولات، حداقل در ایران، ترکیه و غرب، ادامه یابد. بعضی از تحقیقات عالی در ایران، به ویژه توسط پروفسور تقی پورنامداریان منتشر شده است. چندین محقق نسل جدید با رویکرد زندگی و تفکر مولانا از منظر دیگری کار بسیار خوبی انجام میدهند، که بسیار مفید است اما در ایران زندگی نمیکنند. چندین مجله علمی درباره مولانا در ایران، ترکیه، قبرس و غیره منتشر شده است. در ایالات متحده، پس از کتاب معروف فرانکین لوئیس «رومی: گذشته و حال، شرق و غرب»، پروفسور جاوید مجددی کار بسیار مهمی با ترجمهاش از مثنوی و تحقیق در مورد مولانا انجام داده است. سنت عثمانی برای پرورش شخصیت و آموزههای مولانا، یک پدیده عجیب و غریب است که به سختی در هر جای دیگر یافت میشود، بنابراین برای کسانی که خود را متخصص مطالعات مولانا میدانند، به دنبال پیشرفتهای جدید در ترکیه و دیگر سرزمینهای عثمانی هستند. با توجه به اینکه بوسنی بخشی از امپراتوری عثمانی است، شباهتهای فراوانی را میتوان در بالکان و به ویژه بوسنی مشاهده کرد.
وی درباره چالشها و مشکلات اصلی مطالعات ایران و اسلام (اسلامشناسی و ایرانشناسی) گفت: متخصصان علوم انسانی هنوز با همدیگر به خوبی ارتباط ندارند. لذا یک ارتباط خوب نهادی بین مراکز مطالعاتی ایران در کشور ایران و خارج از ایران یکی از زمینههای اصلی است که در آینده میتوان به آن دست یافت. اگر ما به مراکز مطالعاتی ایران در خارج از ایران نگاه کنیم، کمبود دانشآموزان یکی از چالشهای اصلی امروز است که میتواند در آینده یک موضوع بزرگ باشد. بنابراین به نظر میرسد که مؤسسات ایرانی باید در این زمینه از تحقیقات در مطالعات ایران به شیوهای متفاوت از امروز و به مراتب بیشتر و نیز در مورد فرصتهای شغلی بهتر برای افرادی که در این زمینه کار میکنند، حمایت کنند.
خوشبختانه، مطالعات ایران همچنان یک رشته بسیار جذاب است که این امر به خاطر احترام به شخصیتهای برجسته و به طور کلی فرهنگ ایرانی در جهان معاصر است. در مورد زبان و ادبیات فارسی هنوز نیازمند بررسی و مطالعه شعر شاعران و متفکران بزرگ ایرانی هستیم. با توجه به اینکه آموزه و میراث آنها امروز بسیار زنده است، سیاستگذاران در ایران باید بیشتر بر محبوبیت این نمایندگان برجسته فرهنگ ایرانی و تحریک پژوهش و مطالعه برای کشف جایگاه و موقعیت خود در جهان معاصر بپردازند. در عین حال باید سیاست تحقیق و تحولات تحقیق را به متخصصان داخلی و خارجی بیفزایند.
ترویج و تشویق همکاری فشرده بین نهادهای داخلی و خارجی نیز به رشد مطالعات ایران کمک خواهد کرد. به این معنا، بهتر است که حمایت بیشتری از طریق کمکهای پژوهشی مشترک توسط متخصصان داخلی و خارجی انجام شود. جایزه فارابی نمونه بسیار خوبی برای تشویق پژوهشهای محققان داخلی و خارجی در علوم انسانی است.